„Dzieło życia”

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2024

Wiesław Ochman – wybitny śpiewak operowy, tenor liryczny, zaliczany do grona najwybitniejszych artystów operowych świata

Przez całą karierę wokalną zaśpiewał w około 1800 spektaklach operowych, występował na 4 kontynentach w ponad 30 państwach, w teatrach operowych, teatrach muzycznych, salach koncertowych, filharmoniach i ośrod­kach festiwalowych. Zrealizował wiele nagrań radiowych i płytowych muzyki operowej, symfonicznej i popularnej dla renomowanych wytwórni płytowych. Ma w dorobku ponad 60 nagrań płytowych, w tym 9 płyt solowych.

Wiesław Ochman nie chciał zostać śpiewakiem, ale malarzem. Po ukończeniu szkoły podstawowej na war­szawskiej Pradze uczęszczał do Liceum Plastycznego w Bol­kowie na Dolnym Śląsku. Naukę śpiewu pod kierunkiem Gustawa Serafina rozpoczął w trakcie studiów na Wydziale Ceramiki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w latach 1954–1960. Odbył prywatne studia muzyczne pod kierun­kiem profesorów: Marii Szłapak, Sergiusza Nadgryzowskiego, Jerzego Gaczka. W roku 1960 zadebiutował na scenie Opery Śląskiej partią Muezina w „Casanovie” L. Różyckiego i rolą Ed­gara w „Łucji z Lammermooru” G. Donizettiego. W 1964 r. został zaangażowany w Teatrze Wielkim w Warszawie, gdzie w roku 1965 na uroczystościach otwarcia odbudowanego teatru śpiewał partię Jontka w „Halce” S. Moniuszki. Międzynarodo­wą karierę rozpoczął w 1967 r. jako członek zespołu Deutsche Staatsoper w Berlinie, gdzie śpiewał przez 3 sezony. Następ­nie występował regularnie na wielu scenach operowych Europy i świata, jak: Staatsoper Hamburg, Deutsche Oper, mediolańska La Scala, Metropolitan Opera w Nowym Jorku (przez kolejne 15 sezonów), opery w Barcelonie, Paryżu, Ma­drycie, Buenos Aires, Waszyngtonie, Rzymie, Salzburgu, San Francisco.

Występował z wieloma wybitnymi orkiestrami, m.in. Berlińskimi i Wiedeńskimi Filharmonikami, pod dyrekcją wielkich mistrzów batuty, wśród których znaleźli się: Her­bert von Karajan, Karl Böhm, Eugen Jochum, Leonard Bern­stein, Nello Santi, Giuseppe Patanè, James Levine, Charles Mackerras, Václav Neumann, Gerd Albrecht, Christoph von Dohnányi, John Pritchard, Claudio Abbado, Riccardo Mutti, a także znakomici polscy dyrygenci: Włodzimierz Ormicki, Krzysztof Missona, Stanisław Wisłocki, Witold Rowicki, Ste­fan Rachoń, Zdzisław Górzyński, Karol Stryja, Jan Krenz, Jerzy Semkow, Jerzy Katlewicz, Kazimierz Kord, Tadeusz Strugała, Tadeusz Serafin, Antoni Wit czy Jerzy Maksymiuk.

Od 1999 r. Wiesław Ochman zajął się reżyserią opero­wą. W Operze Śląskiej przygotował m.in.: „Don Giovanniego” W.A. Mozarta (1999), „Traviatę” G. Verdiego (2000), „Carewicza” F. Lehára (2001), „Carmen” G. Bizeta (2006), w Operze na Zamku w Szczecinie „Krainę uśmiechu” F. Lehára (2007), a w Teatrze Wielkim w Łodzi „Eugeniusza Oniegina” P. Czajkowskiego (2008). Dla Mazowieckiego Teatru Muzycznego stworzył „Ze­mstę Nietoperza” J. Straussa, której premiera miała miejsce w 2007 r. w Teatrze Polskim.

Artysta znany jest ze swojej działalności charytatywnej. Organizował szereg aukcji sztuki polskiej na terenie USA, z których dochód przeznaczany był na wspieranie kultury polskiej. Swoją wiedzą i doświadczeniem aktywnie wspiera młodych artystów by jak najszybciej „zaczęli deptać po sce­nie”. Wielokrotnie przewodniczył jury konkursów wokalnych.

Laureat wielu nagród, tytułów i odznaczeń. Honorowy Obywatel Zawiercia, Bytomia, Zelowa, Drezdenka i Szczaw­na-Zdroju. Otrzymał m.in.: Nagrodę Państwową II stopnia (1973), Medal 400-lecia Stołeczności Warszawy (1997), Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997), Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005), Nagro­dę Honorową Fundacji Kultury Polskiej (2009) i nagrodę Ko­ryfeusz Muzyki Polskiej. Kawaler Orderu Uśmiechu. W roku 2007 wyróżniony Medalem Pamiątkowym „Pro Masovia” z okazji 50-lecia pracy artystycznej. Od 2010 r. członek Pol­skiej Akademii Umiejętności, doktor honoris causa Akade­mii Górniczo-Hutniczej w Krakowie i Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu.

„W czasie swojej kariery liczącej dziesiątki lat, oprócz wykonywania światowego repertuaru operowego, przy każ­dej możliwej okazji promował na wielkich scenach muzykę polską – i tą starszą, z niezapomnianymi kreacjami z oper Stanisława Moniuszki, a kończąc na wieloletniej współpracy z Krzysztofem Pendereckim. Wielowymiarowość działalności Maestro Wiesława Ochmana jest wprost imponująca. Jest również reżyserem, malarzem, filantropem, kolekcjonerem, poliglotą. A przede wszystkim wspaniałym, otwartym czło­wiekiem, który daje ogromną siłę młodym adeptom sztuki wokalnej, wspierając ich kariery.” (dr hab. Jolanta Pszczół­kowska-Pawlik, z uzasadnienia wniosku)

Mieszkaniec Warszawy. Pytany czy mógłby mieszkać na stałe gdzieś indziej, Wiesław Ochman odpowiedział „– Nie mógłbym. Tutaj jestem u siebie. Wyrosłem z tej mazowieckiej ziemi. Część mojej rodziny pochodzi z Mińska Mazowieckiego. Również z naszymi dziećmi jeździliśmy na wycieczki z Mińska Mazowieckiego do Wilgi. Bardzo lubię Mazowsze i nigdy bym się stąd nie wyprowadził, mimo że mogłem mieszkać w zasa­dzie wszędzie. Po prostu, dobrze się tu czuję i jeśli tylko nada­rza się okazja, lubię tu też spotykać się ze słuchaczami.” (z wy­wiadu dla Mazowsze serce Polski, nr 6 (74), 2024)

Państwo wiecie, że dla artysty nie ma nic cenniejszego niż brawa publiczności. Moja radość jest podwójna, że tak dostojne grono postanowiło mnie uhonorować. Zdradzę państwu, że pewien profesor, celowo nie zdradzę jego nazwiska, gdy zgłosiłem się do Akademii Muzycznej w Krakowie powiedział mi, że śpiew operowy jest dla ludzi, którzy są naprawdę do tego predysponowani. I udzielił mi wtedy takiej rady: Śpiew operowy polega na tym, że bierzemy głęboki przeponowo żebrowy oddech, zamykamy diafragmę, żuchwa na dół, język płasko, wysokie podniebienie i musi pan przepuszczać wąski strumień powietrza przez wiązadła głosowe, ale tak, aby pan nie naciskał na żyłę nieparzystą. I to mi zostało jako technika wokalna –podzielił się wspomnieniem z publicznością, podczas gali wręczania nagród, maestro Wiesław Ochman.

 

Laureatka w kategorii “Dzieło Życia” 2023

Maja Komorowska – wybitna aktorka, o charyzmatycznej osobowości i aktorskiej perfekcji. Moralny autorytet środowiska aktorskiego.

Maja Komorowska ukończyła Wydział Lalkarski Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Debiutowała w 1960 roku w Teatrze Maski i Lalki GROTESKA. Grała następnie w opolskim Teatrze 13 Rzędów, założonym przez Jerzego Grotowskiego. Pod jego artystyczną opieką odkryła pełnię swego talentu i ukształtowała się jako aktorka. Z Grotowskim współpracowała także w Teatrze Laboratorium we Wrocławiu.

Na początku lat siedemdziesiątych grała w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Stworzyła tam wiele wybitnych kreacji, między innym w Wizycie starszej pani w reżyserii Wojciecha Adamczyka, Szczęśliwych dniach w reżyserii Antoniego Libery, U celu w reżyserii Erwina Axera. Popisem scenicznego kunsztu aktorki była rola Sary Bernhardt w sztuce Mimo wszystko w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza. Za rolę w Letycji i Lubczyku w reżyserii Macieja Englerta otrzymała główną nagrodę 30. Kaliskich Spotkań Teatralnych oraz Nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza.

Wiele wybitnych ról zagrała w Teatrze Dramatycznym w Warszawie, m.in. Annę Meister w Na szczytach panuje cisza (reż. Krystian Lupa), za którą otrzymała tytuł Najlepszej Aktorki na 14. Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi. Zagrała tam również niezapomnianą rolę Winnie w spektaklu Szczęśliwe dni w reżyserii Antoniego Libery.

Kilkadziesiąt kreacji aktorskich stworzyła w Teatrze Telewizji. Za te dokonania uhonorowana została Wielką Nagrodą XV Festiwalu Polskiego Radia i Teatru Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” w Sopocie. Jest znakomitym i cenionym pedagogiem – profesorem Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie, na której wykładała w latach 1982-2014.

Karierę filmową rozpoczęła w latach siedemdziesiątych, w filmie Góry o zmierzchu Krzysztofa Zanussiego. Rozpoczęło to wieloletnią współpracę obojga artystów, rozwijaną w kolejnych, wybitnych obrazach: Życie rodzinne, Za ścianą, Bilans kwartalny (nagroda Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku), Spirala, Rok spokojnego słońca. Jej wielkim sukcesem była rola w filmie Cwał, za którą otrzymała Złotą Kaczkę, nagrodę czytelników magazynu „Film”, nagrodę dla najlepszej aktorki na festiwalu filmowym w Gdyni oraz na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto. Grała także znakomite role u Andrzeja Wajdy – Wesele, Panny z Wilka, Wyrok na Franciszka Kłosa, Katyń, Tadeusza Konwickiego – Jak daleko stąd, jak blisko, Lawa, Istvána Szabó – Budapeszteńskie opowieści, Krzysztofa Kieślowskiego – Dekalog I.

Maja Komorowska angażuje się w sprawy publiczne i działalność charytatywną. Brała udział w akcjach propagujących kulturę, gościła w wielu ośrodkach polonijnych, spotykając się z rodakami i recytując poezję. Pomagała internowanym w okresie stanu wojennego, działając w Prymasowskiej Radzie Pomocy Internowanym i Ich Rodzinom.

Artystka jest autorką książki 31 dni maja. O jej życiu można przeczytać w książce Barbary Osterloff Pejzaż. Rozmowy z Mają Komorowską. Pytania, które się nie kończą Tadeusza Sobolewskiego jest natomiast zapisem rozmów, będących w istocie medytacją nad aktorstwem, sztuką i życiem.

Odznaczona została m.in.: Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Komandorskim oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski „za wybitne zasługi dla kultury narodowej, za osiągnięcia w twórczości artystycznej oraz działalności dydaktycznej”. Jest Komandorem francuskiego Orderu Sztuki i Literatury.

Maja Komorowska prowadzi nieustannie swój niezwykły dialog z publicznością. Dialog o wartościach, o sztuce, która tak wiele może. Artystka, osoba-instytucja, auxilium ferens – niezwykły człowiek, niosący pomoc i obdarzony zaufaniem dalece wykraczającym poza środowisko artystyczne, autorytet. (Dorota Buchwald, z uzasadnienia wniosku).

 

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2022

Andrzej Seweryn – jeden z najznakomitszych aktorów teatralnych i filmowych. Ceniony artysta scen polskich i zagranicznych. Ambasador kultury polskiej we Francji.

W 1968 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie i został zaangażowany do stołecznego Teatru Ateneum. W 1980 roku wyjechał do Paryża, by zagrać w „Onych” Witkacego w reżyserii Andrzeja Wajdy. Został tam, osiągając sukces na deskach paryskich teatrów. Kiedy Peter Brook zobaczył Seweryna w „Mistrzu i Małgorzacie” w paryskim Theatre de la Ville, zaangażował go do „Mahabharaty”, teatralnego widowiska, sfilmowanego kilka lat później, granego na całym świecie przez cztery lata.

W 1993 roku, jako trzeci cudzoziemiec w historii, otrzymał angaż do Comédie Française, jednego z najbardziej prestiżowych zespołów teatralnych na świecie. Zadebiutował tam tytułową rolą w „Don Juanie”. Następnie zagrał tytułową rolę w „Mieszczanienie szlachcicem”, wcielił się w rolę Gajewa w „Wiśniowym sadzie”, Prezydenta von Waltera w „Intrydze i miłości”, Henryka w „Ślubie”, Shylocka w „Kupcu weneckim” oraz de Guiche’a w „Cyrano de Bergerac”. Wyreżyserował tam także m.in. „Małżeństwo z przymusu” oraz „Wieczór trzech Króli”. Był wykładowcą Wyższej Szkoły Sztuki i Technik Teatralnych w Lyonie, a potem do 2010 r. Wyższego Konserwatorium Narodowego Sztuk Dramatycznych w Paryżu.

Na początku lat 90. zagrał kilka wybitnych ról w Teatrze Telewizji, m.in. tytułowe postaci dramatów Shakespeare’a: „Ryszard III” i „Koriolan” oraz „Don Juan” Molièra. Za rolę w „Krawcu” otrzymał nagrodę aktorską na VI Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Dla Teatru Telewizji wyreżyserował „Tartuffe’a, czyli obłudnika” i „Antygonę”, w Teatrze Narodowym „Ryszarda II”, a w  Teatrze Polonia „Dowód”, w którym wcielił się także w rolę Roberta.

Od 2011 roku jest Dyrektorem Naczelnym Teatru Polskiego w Warszawie, gdzie gra i reżyseruje. Z okazji 100-lecia istnienia teatru, wyreżyserował „Irydiona”. Jego najbardziej uznane role, to tytułowy Król Lear i Arnolf w „Szkole Żon”, Krapp i Hamm w „Ostatniej taśmie Krappa” oraz „Końcówce”.

Andrzej Seweryn odnosi również ogromne sukcesy na dużym ekranie. Zagrał w 65 filmach fabularnych i 30 serialach. Jego pierwsza wybitna rola filmowa to Maks Baum w „Ziemi obiecanej”. Otrzymał wiele nagród filmowych: Srebrnego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie za rolę dyrektora filharmonii w „Dyrygencie”, Złotą Kaczkę oraz nagrodę Telewizji Polskiej na XXV Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za rolę Stefana Wyszyńskiego w filmie „Prymas. Trzy lata z tysiąca”, na międzynarodowym festiwalu filmowym w Santo Domingo za Adama Warczewskiego vel Janusza Wajnera w „Różyczce”, Orła 2017 za Najlepszą Główną Rolę Męską oraz nagrody na festiwalach w Locarno i Gdyni za rolę Zdzisława Beksińskiego w „Ostatniej rodzinie”. W 2006 roku zadebiutował jako reżyser filmem „Kto nigdy nie żył…”.

W kinie francuskim jego najważniejszymi osiągnięciami są role: Steinera w „Amoku” (nagroda na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Kairze), Hebrarda w nagrodzonych Oscarem „Indochinach” oraz Robespierre’a w „Rewolucji francuskiej”.

Odznaczony Orderem Sztuk Pięknych i Nauk Humanistycznych, Legią Honorową Republiki Francuskiej, Złotym Medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

…Moim ABC aktorstwa jest tekst Hamleta: „Zastosuj akcję słów, a słowa do akcji, mając przede wszystkim to na względzie, abyś nie przekroczył granic natury, wszystko bowiem, co przesadzone, przeciwne jest intencjom teatru, którego przeznaczeniem, jak dawniej tak i teraz, było i jest służyć niejako za zwierciadło naturze”… (Andrzej Seweryn)

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2021

Józef Hen – znakomity pisarz, reportażysta, scenarzysta, reżyser, dramaturg i publicysta. Autor ponad 30 książek, 32 scenariuszy filmowych i teatralnych oraz czterech seriali telewizyjnych. W jego dorobku artystycznym są reportaże, nowele, opowiadania, proza historyczna oraz powieści dla dorosłych i młodzieży.

Urodził się w 1923 r. w Warszawie. Na początku II wojny światowej przedostał się do Lwowa, gdzie pracował przy budowie szosy. Wcielony został do Armii Czerwonej, potem zwolniony znalazł się w batalionie pracy, skąd uciekł w kierunku Taszkientu. Próbował zaciągnąć się do Armii Andersa, ale nie został przyjęty. W 1944 r. wstąpił do Wojska Polskiego. Był korespondentem wojennym w Głosie Żołnierza. Wtedy też przyjął pseudonim literacki „Hen”, który z czasem zaczął mu służyć za nazwisko (pierwotne nazwisko Józef Henryk Cukier). Założył i prowadził literacki teatrzyk pułkowy Pogotowie Ratunkowe, dla którego pisał teksty z Leonem Pasternakiem i Stanisławem Jerzym Lecem. Zaraz po wojnie należał do redakcji pism Orzeł Biały i Żołnierz Polski. W 1947 r. wraz redakcją wrócił do Warszawy. Redagował także audycje dla wojska. Służbę zakończył w 1952 r. w stopniu kapitana. Od 1953 r. współpracował z tygodnikiem Świat.

Józef Hen zadebiutował już w wieku 9 lat w Małym Przeglądzie Janusza Korczaka. Pierwszą książkę „Kijów, Taszkent, Berlin” opublikował w 1947 r. Pisał także scenariusze filmowe, które niekiedy reżyserował, m.in. „Autobusy jak żółwie”. Na podstawie jego scenariuszy, będących adaptacjami własnych utworów, nakręcono m.in.: „Krzyż Walecznych”, „Nikt nie woła”, „Kwiecień” oraz „Prawo i pięść”. Później sfilmowano też opowiadania jako serial „Rycerze i rabusie” i powieść „Crimen”. Józef Hen był także autorem wielu scenariuszy filmowych np. do serialu „Życie Kamila Kuranta” według prozy Zbigniewa Uniłowskiego oraz współscenarzystą, m.in. filmu Jerzego Hoffmana „Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem”.

W latach 1967-1969 atakowany był przez środowisko tzw. partyzantów. Nawiązał wówczas współpracę z paryską „Kulturą” Jerzego Giedroycia, w której opublikował trzy opowiadania pod pseudonimem Korab („Western”, „Oko Dajana”, „Bliźniak”). W styczniu 1976 r. podpisał Memoriał 101, protestując przeciw projektowanym zmianom w Konstytucji PRL.

Jest jednym z najbardziej twórczych pisarzy polskich. Napisał m.in. powieść dla młodzieży „Bitwa o Kozi Dwór”, powieść wojenną „Kwiecień”, dwie autobiograficzne powieści tworzące cykl „Teatr Heroda” („Przed wielką Pauzą” i „Opór”), liczne zbiory opowiadań (np. „Krzyż Walecznych”, „Mgiełka”, „Bokser i śmierć”) oraz tomy esejów (np. „Nie boję się bezsennych nocy”), wspomnienia (np. „Nowolipie”) i sztuki teatralne (m.in. „Justyn, Justyn!”). Inną cenioną pozycją w jego dorobku są beletryzowane biografie „Ja, Michał z Montaigne”, „Błazen – wielki mąż” oraz „Mój przyjaciel król”.

Józef Hen doczekał się kilkunastu tłumaczeń, w tym na czeski, niemiecki, francuski i rosyjski. Przez długie lata (do 1982) był działaczem i prezesem Związku Literatów Polskich. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Odznaczony został Krzyżem Walecznych (1945), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998) i Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006). Jest laureatem Nagrody im. Władysława Reymonta (2008), Nagrody Literackiej m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski twórca” (2009) oraz Nagrody Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2017). W 2002 r. otrzymał Medal „Zasłużony dla Tolerancji”.

Wybitny pisarz, nestor polskiego pisarstwa, obecny w naszej kulturze literackiej od roku 1947. (…) Jest to pisarz wszechstronny, niesłychanie wrażliwy (…). Jesteśmy zachwyceni, że tę nagrodę możemy w tak godne ręce przekazać. (Tomasz Miłkowski, członek Kapituły Nagrody „Dzieło Życia”).

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2020

Marek Gaszyński –  dziennikarz i prezenter muzyczny, autor tekstów ponad 150 piosenek oraz książek o tematyce muzycznej. Wybitny znawca polskiej muzyki rozrywkowej.

Absolwent Wydziału Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jako dziennikarz zadebiutował jeszcze na studiach w 1958 roku w Rozgłośni Harcerskiej Polskiego Radia. Cztery lata później został dziennikarzem muzycznym Polskiego Radia. W latach 2006-2007 był natomiast prezesem warszawskiego Radia dla Ciebie. Tworzył niezapomniane audycje, na których wychowały się pokolenia słuchaczy. Pisał również artykuły o tematyce muzycznej do gazet i czasopism.

W 1964 roku zaczął tworzyć teksty piosenek dla gwiazd muzyki rozrywkowej. Pierwszą piosenkę Czy wiesz napisał do muzyki Czesława Niemena, który zaśpiewał również jego Allilah, Jeszcze swój egzamin zdasz, Klęcząc przed tobą czy Jaki kolor wybrać chcesz. Jedna z najbardziej rozpoznawalnych piosenek, w niezapomnianej aranżacji Czesława Niemena – Sen o Warszawie: Mam tak samo jak ty/ Miasto moje a w nim/ Najpiękniejszy mój świat/ Najpiękniejsze dni/ Zostawiłem tam kolorowe sny – okrzyknięta została nieformalnym hymnem Warszawy.

Spod jego pióra wyszły takie szlagiery jak: Ojciec żył, tak jak chciał w wykonaniu zespołu Gang Marcela czy Gdzie się̨ podziały tamte prywatki Wojciecha Gąssowskiego. Szczególnym sentymentem autor darzy piosenki napisane dla Czerwonych Gitar (Barwy  jesieni, Nie  zadzieraj nosa, Posłuchaj co ci powiem, Przed pierwszym balem, Stracić kogoś, Jesień idzie przez park i Pożegnanie z gitarą). Teksty Marka Gaszyńskiego znalazły się również w repertuarze takich wykonawców i zespołów jak m.in.: Breakout (Wołanie przez Dunajec), Budka Suflera (Samotny nocą), Halina Frąckowiak (Za mną nie oglądaj się), Jerzy Grunwald (Wszystko za nami), Bogusław Mec (Czy słyszysz co mówię), Niebiesko-Czarni (Raz ją spotkałem) czy Tadeusz Woźniak (Kiedy mówisz coś). Jak sam przyznaje, większość piosenek pisał o takim facecie jak on, a ich tematem była zazwyczaj miłość. Utwory z jego tekstami wydane zostały na płytach Marek Gaszyński przedstawia swoje przeboje oraz 40  lat z Polskim Radiem i piosenką.

Marek Gaszyński, oprócz piosenek, pisze również książki o tematyce muzycznej, utwory poetyckie i powieści. W 2008 roku wydał napisany trzynastozgłoskowcem utwór poetycki Pan Tadeusz Jazz, czyli krajobraz po bitwie. Historia polskiego jazzu z lat 1945-1959 w sześciu księgach wierszem. W 2008 roku ukazał się jego debiut powieściowy Człowiek do wynajęcia. Wyspa, a w 2011 Teoria zbrodni uprawnionej. Jest również̇ autorem wielu książek, m.in. Muzyka, którą̨ lubię̨ (1980), Woodstock’94 (1995), Niemen. Czas jak rzeka (2004), monografii Czerwonych Gitar – Nie spoczniemy (2005), Fruwa twoja marynara (2006), Mocne uderzenie. Czerwono-czarni. Niebiesko-czarni (2008), Niepokonani (2012), Cudowne Lata. Moja historia rock and rolla w Polsce (2013) czy Śmierć Artysty (2013).

Współpracował z miesięcznikiem Jazz, był recenzentem płyt w miesięczniku Jazz Forum, jurorem na wielu festiwalach muzycznych i przeglądach, a także ekspertem w programie „Wielka Gra”.

W 2013 roku został odznaczony Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” a w 2015 roku za wybitne zasługi w działalności na rzecz rozwoju Polskiego Radia otrzymał Krzyż̇ Oficerski Orderu Odrodzenia Polski.

 

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2019

Adam Myjak – jeden z najwybitniejszych artystów europejskich, klasyk współczesnej sztuki polskiej, rzeźbiarz i znakomity pedagog. Wieloletni i ceniony rektor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, cieszący się uznaniem zarówno wśród krytyków sztuki, kolegów rzeźbiarzy jak i odbiorców.

Adam Myjak w swojej twórczości skupia się na człowieku, jego sylwetce i wewnętrznych przeżyciach. Jego rzeźby zakorzenione są w tradycji klasycznej, jednak forma przybiera nowoczesny charakter. To zmonumentalizowane, pomnikowe formy, w których wyryte są ludzkie doświadczenia, cierpienia, zamyślenie, bunt, pogodzenie. Tę ekspresję rzeźbiarz wydobywa, posługując się różnymi materiałami, począwszy od stiuku polichromowanego i sztucznego kamienia, poprzez terakotę, granit, beton polichromowany, po blachę cynkowa, brąz i drewno. Swoistego charakteru jego rzeźby nabierają również poprzez specyficzną formę, barwę oraz zróżnicowaną powierzchnię. Już na początku swojej twórczości artysta mówił: „Chciałbym wydobyć dramat tych brył (…) Szukam znaku, który pobudzałby wyobraźnię, zmuszał do refleksji nad sobą i światem, znaku, który wdarłby się w duszę i zostawił ślad w ludzkiej pamięci”.

Adam Myjak urodził się w 1947 r. w Nowym Sączu. Studiował na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Po uzyskaniu dyplomu w 1971 r. związał się na stałe z macierzystą uczelnią. Przeszedł tam wszystkie szczeble kariery akademickiej – od asystenta do profesora zwyczajnego. Prowadzi pracownię Rzeźby w ASP w Warszawie. Jest też kierownikiem Zakładu Rzeźby na Wydziale Artystycznym Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Wspólnie z Dyrektorem Teatru Wielkiego – Opery Narodowej prowadzi Galerię „Opera” w Teatrze Wielkim. Aż sześciokrotnie wybierany był na stanowisko rektora ASP, pełniąc tę funkcję do dziś. Wywarł decydujący wpływ na obraz akademii, dbając o jej prestiż i rozwój.

Na rynku sztuki Adam Myjak obecny jest już ponad 50 lat. Debiutował wraz z pokoleniem tzw. nowej figuracji lat 70. Współtworzył ruch „O poprawę”, był redaktorem artystycznym miesięcznika „Nowy Wyraz”. W latach 1979-1983 przebywał na stypendium Lembrucka w Duisburgu (Niemcy), gdzie wykładał również rzeźbę na tamtejszym uniwersytecie. Przez kilkanaście lat był przedstawicielem Rady Programowej Centrum Rzeźby w Orońsku, w tym pięciokrotnie jej przewodniczącym. Pełnił również funkcję przewodniczącego międzynarodowego Jury w konkursie na pomnik Katastrofy Smoleńskiej. Jest członkiem Polskiej Akademii Umiejętności.

Artysta ma na swoim koncie ponad 100 wystaw indywidualnych w kraju i za granicą. Brał także udział w licznych pokazach zbiorowych współczesnej sztuki polskiej na wszystkich kontynentach. Jego prace znajdują się w zbiorach muzeów polskich i zagranicznych oraz kolekcjach prywatnych. Swoje rzeźby eksponuje w Europejskim Centrum Muzyki im. Krzysztofa Pendereckiego oraz Ośrodku Praktyk Teatralnych w Gardzienicach, gdzie powstały jego Galerie Rzeźb. Jest twórcą popiersia Krzysztofa Pendereckiego (2013), Premiera Tadeusza Mazowieckiego (2014) i autorem medalu Jana Ekiera. Jest również autorem pomnika Homo Homini w Kielcach, poświęconego zamachowi na budynki World Trade Center w Nowym Jorku.

Adam Myjak był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany, m.in. Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Za Kwadrygę, wieńczącą fronton budynku Teatru Wielkiego w Warszawie, otrzymał w 2002 r. (wraz z Januszem Pastwą) Nagrodę im C. K. Norwida.

W rzeźbie Adama Myjaka objawia się wizja wewnętrznego życia człowieka. Niejednoznaczna i nasycona metaforycznie figura jest mocna, zwarta, silna, rzadko krucha. Dostojny płaszcz i mocny pancerz są znakami, że człowiek przy całej zewnętrznej marności jest jednak wewnętrznie silny. [Piotr Majewski]

 

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2018

Piotr Paleczny – jeden z najwybitniejszych polskich pianistów, laureat pięciu międzynarodowych konkursów pianistycznych, juror wielkich międzynarodowych konkursów pianistycznych.

Studia pianistyczne ukończył na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie (obecna nazwa uczelni), w klasie prof. Jana Ekiera. Olbrzymi wpływ na ostateczne ukształtowanie jego osobowości artystycznej mieli również Artur Rubinstein i Witold Lutosławski.

Piotr Paleczny jest laureatem pięciu międzynarodowych konkursów pianistycznych: w Sofii (1968), Monachium (1969), Warszawie (1970), Pleven (1971) i Bordeaux (1972). Drzwi wielu prestiżowych sal koncertowych na świecie otworzyło mu zdobycie III Nagrody oraz Nagrody Specjalnej za najlepsze wykonanie Poloneza na VIII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina. Wyróżnienia te zapoczątkowały znakomitą karierę, którą artysta kontynuuje do dziś, koncertując na wszystkich kontynentach.

Grał w słynnych salach koncertowych, jak: Carnegie Hall, Avery Fisher Hall, Alice Tully Hall oraz w Sali Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku, Orchestra Hall w Chicago, Suntory Hall w Tokio, Berliner Philharmonie, Gewandhaus w Lipsku, Teatro Colon w Buenos Aires, Concertgebouw w Amsterdamie, Musikverein i Konzerthaus w Wiedniu, Royal Festival Hall w Londynie, Festspielhaus w Salzburgu. Występował jako solista z wieloma renomowanymi orkiestrami: Chicago Symphony, American Symphony, Concertgebouw, Royal Philharmonic, BBC Symphony Orchestra, Yomiuri Nippon, Gewandhaus, Tonhalle Orchester Zürich, RAI, Santa Cecilia, Orquesta Sinfónica Nacional de Mexico, Orquesta Nacional de España, Orquesta Sinfónica Nacional de Argentina, warszawska Filharmonia Narodowa i Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia.

W jego bogatym repertuarze istotną pozycją są koncerty fortepianowe polskich kompozytorów: Fryderyka Chopina, Ignacego Jana Paderewskiego, Karola Szymanowskiego. Wykonał też Koncert fortepianowy Witolda Lutosławskiego pod dyrekcją samego kompozytora. Nagrania Piotra Palecznego ukazały się na płytach wielu renomowanych wytwórni fonograficznych, zyskując olbrzymie zainteresowanie melomanów i krytyki muzycznej. Wśród dokonanych w ostatnich latach nagrań do istotnych należy płyta The best of F. Chopin – nagrana wraz z kwartetem Prima Vista dla firmy DUX – która została wyróżniona Nagrodą Polskiej Akademii Fonograficznej Fryderyk 1999, a w grudniu 2002 r. otrzymała status „Platynowej Płyty”.

Piotr Paleczny zyskał ogromne uznanie jako juror międzynarodowych konkursów pianistycznych w Warszawie, Paryżu, Santander, Tokio, Hamamatsu, Pradze, Taipei, Cleveland, Genewie, Los Angeles i Moskwie. Prowadzi Kursy Mistrzowskie w Bordeaux, Amsterdamie, Paryżu, Buenos Aires, Montevideo, Meksyku, Tokio, Lugano i Warszawie.  Od 1993 r. jest dyrektorem artystycznym najstarszego na świecie festiwalu pianistycznego – Międzynarodowego Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach Zdroju. Od 2004 r. jest również̇ dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy. Prowadzi klasę fortepianu na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie – uczelni, która przyznała mu zaszczytny tytuł Honorowego Profesora Uniwersytetu.

Artysta wyróżniony został wieloma wysokimi i prestiżowymi odznaczeniami polskimi i zagranicznymi, m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, meksykańskim Orderem „Aguila Azteca” oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. W 2017 r. Rada Akademii Fonograficznej, w dowód uznania za całokształt osiągnięć artystycznych, przyznała Piotrowi Palecznemu prestiżową Nagrodę Złotego Fryderyka.

 

Laureat w kategorii “Dzieło Życia” 2017

Jacek Bocheński – prozaik, eseista, publicysta i tłumacz. Działacz opozycji demokratycznej w PRL. Autor  „Trylogii rzymskiej” – odwołujący się często w swojej twórczości do świata antycznego, przekładając
go na świat współczesny.

Urodził się 29 lipca 1926 r. we Lwowie. Od 1949 do 1950 r. studiował w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Był redaktorem pism „Trybuna Wolności” i „Pokolenie”. Współpracował z „Nową Kulturą”, „Przeglądem Kulturalnym”, „Życiem Warszawy”. W 1950 r. wstąpił do Związku Literatów Polskich,
a w 1955 r. do Polskiego PEN-Clubu. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Debiutował w 1949 r. zbiorem opowiadań „Fiołki przynoszą nieszczęście”. W 1957 r. odbył podróż do Afryki, która zaowocowała książką „Pożegnanie z panną Syngilu albo Słoń a sprawa polska”. Najwyżej cenionymi książkami pisarza stały się dwie eseistyczne powieści „Boski Juliusz. Zapiski antykwariusza”, będącej zbeletryzowanym esejem-portretem, opowiadającym o dramacie władzy i etycznych dylematach historii
w odniesieniu do czasów współczesnych. Otrzymał za nią nagrodę honorową Radia Wolna Europa w kategorii „najlepsza książką krajowa”. Druga powieść, „Nazo poeta” (1969), oparta jest na motywach życia największego liryka starożytnego Rzymu – Owidiusza, a przede wszystkim sprawa jego wygnania i niełaski poety u cesarza.

“Prawdę mówiąc, lubię pisać tak, żeby nawet ciężkie rzeczy lekko było czytać. To nie jest wykalkulowany zabieg wobec czytelnika. To się dzieje samorzutnie. Dlatego refleksja zamienia mi się raz po raz w akcję, moje eseje stają się zazwyczaj opowiadaniami.” (Jacek Bocheński, Gazeta Wyborcza)

Od 1970 do 1974 r. Jacek Bocheński przebywał na stypendiach literackich we Włoszech i Berlinie. W latach 80. stał się czołową postacią niezależnej, antykomunistycznej kultury. W tym czasie powstała powieść „Stan po zapaści”, która ukazała się w obiegu nieoficjalnym w 1987 r. i w tym samym roku wyróżniona została Nagrodą „Solidarności”. Pisarz oddaje w niej atmosferę wczesnych lat 80., opisując nastroje panujące w Polsce po wprowadzeniu stanu wojennego. Później wydane zostały jeszcze „Kaprysy starszego pana”, „Trzynaście ćwiczeń europejskich”, „Tyberiusz Cezar”, „Wtedy – rozmowy z Jackiem Bocheńskim”, „Zapamiętani”, „Blog”. „Antyk po antyku” nominowany został do Nagrody Literackiej Nike 2011. Jacek Bocheński jest
też tłumaczem z języka niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, estońskiego, węgierskiego i słowackiego.

Interesująca jest aktywność polityczno-społeczna pisarza. W latach 1947–1966 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wystąpił z partii w geście protestu, po usunięciu z PZPR Leszka Kołakowskiego, wraz z kilkunastoma innymi pisarzami.  W latach 70. – obok kilku innych wybitnych artystów – stanął na czele rodzącej się wówczas opozycji demokratycznej. Brał czynny udział w akcjach protestacyjnych środowisk twórczych, będąc m.in. współzałożycielem i redaktorem „Zapisu” – najważniejszego czasopisma ukazującego się w Polsce (od 1977) poza cenzurą. Należał do Towarzystwa Kursów Naukowych (1978-1981). Od 1981
do 1982 r. był internowany. Jego nazwisko znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów
pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Zabezpieczenie finansowe znalazł jako – piszący
pod pseudonimem Adam Hosper – autor piosenek, w tym kilku przebojów, z najsłynniejszym: „Rudym rydzem”. Od 1988 do 1990 r. był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie.

Jest laureatem wielu nagród. Odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” oraz Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

„Opowiadania, powieści, eseje Jacka Bocheńskiego i spełnione powinności obywatelskie złożyły się na dzieło, które powinno być podsumowane.” (Janusz Fogler, prezes Zarządu ZAiKS, uzasadnienie wniosku)

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia„ 2016

Jan Kobuszewski – wyjątkowo lubiany przez publiczność, znakomity aktor teatralny i filmowy, artysta kabaretowy i wokalista o wrodzonej łatwości budowania postaci charakterystycznych.

…długie toto, jak Don Kichot przynajmniej, chude toto, gęba pociągła i mizerna, nos orli niestety, uszy odstające, a do tego od dołu takie długie nogi, a od góry takie długie ręce. Czerwony Kapturek mógłby omdleć – tak Jan Kobuszewski opisał samego siebie (Śmiech jest jak grypa, Sztandar Młodych).

Urodził się w 1934 r. w Warszawie. Jest absolwentem Państwowej Szkoły Dramatycznej Teatru Lalek oraz Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie, którą ukończył w 1956 r. Choć kojarzony jest przede wszystkim z rolami komediowymi, w teatrze zaczynał jako odtwórca ról dramatycznych i klasycznych. Grał w warszawskich teatrach: Młodej Warszawy (1956–1957), Klasycznym (1957–1958), Polskim (1958–1964, 1969–1975), Wielkim (1964–1969) oraz Teatrze Nowym w Łodzi (1975–1976). Dopiero w 1976 roku związał się z Teatrem Kwadrat w Warszawie – sceną o charakterze komediowym. Potrafił grać z finezją i ironią, rozmachem i fantazją. Kiedy wychodził na scenę komediową spektakl nabierał tempa, werwy, humoru i dowcipu.

Swój niebywały talent rozbawiania publiczności realizował w kabaretach Dudek i Olgi Lipińskiej. Powiedzenia ze scenek z jego udziałem weszły do języka obiegowego, jak chociażby „wężykiem, wężykiem” ze skeczu „Ucz się Jasiu” o majstrze hydrauliku użerającym się z klientem.

Na szklanym ekranie pojawił się po raz pierwszy w 1955 r. i do dziś wystąpił w około dwóch tysiącach programów telewizyjnych. Był współgospodarzem (wraz z Janem Kociniakiem) pierwszego cyklicznego, satyrycznego programu telewizyjnego „Wielokropek”, który ukazywał się od 1963 roku. Zagrał rolę tytułową w pierwszym polskim serialu telewizyjnym „Barbara i Jan” oraz Dziadka Jacka Marię Poszepszyńskiego w słuchowisku radiowym „Rodzina Poszepszyńskich”. Zajął się też narracją popularnego cyklicznego, humorystycznego programu telewizyjnego „Bajka dla dorosłych”. Współprowadził razem z Jerzym Petersburskim jr. program rozrywkowy „Macie, co chcecie”.

O jego młodości możemy przeczytać w książce „Humor w genach”, napisanej przez jego siostrę Hannę Zborowską z Kobuszewskich. W 2008 r. ukazał się wywiad-rzeka, przeprowadzony przez Roberta Mirosława Łukaszuka, zatytułowany”Jan Kobuszewski. Patrzę w przyszłość (i przeszłość) z uśmiechem i radością…”.

Aktor był wielokrotnie odznaczany, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla kultury polskiej i osiągnięcia w pracy artystycznej. Odebrał też Odznakę Zasłużonego Działacza Kultury, oraz „Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Jego dłoń odciśnięta została na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach. Jest też m.in. laureatem Złotego Ekranu i Superwiktora.

Jan Kobuszewski jest nie tylko jednym z najwybitniejszych naszych aktorów, ale należy również do aktorów wyjątkowo lubianych przez publiczność. Prawie całe swoje życie zawodowe związał z warszawskimi teatrami. Choć deklarował ostatnio, że chce się wycofać z pracy w teatrze, to mam nadzieję, że tego zamiaru mimo wszystko nie spełni. Nagroda <<Dzieło życia>> nie powinna być więc tylko uhonorowaniem całokształtu pracy Jana Kobuszewskiego, ale również symboliczną prośbą o dalszą jego obecność w naszym życiu. (Wojciech Majcherek, uzasadnienie wniosku)

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia„ 2015

Stefan Gierowski – malarz i rysownik, wybitny przedstawiciel awangardy malarskiej,
klasyk polskiej nowoczesności, twórca „abstrakcji autonomicznej”

Bogactwo, a zarazem siła koloru, który emanuje z malarstwa Gierowskiego, wskazuje że posiadł wyjątkową zdolność świadomego widzenia. Tak jak istnieje słuch absolutny, tak predyspozycje wizualne Gierowskiego można nazwać absolutnym odczuwaniem najdrobniejszych niuansów barwnych. Oglądając jego obrazy, doznajemy niezwykłych odczuć. Uświadamiamy sobie, że tak zwane prawidłowe rozpoznawanie natury koloru jest zaledwie abecadłem wzrokowej orientacji. Właściwości energetyczne koloru, nawet niewielkich cząstek, składają się na strukturę barwną złożonego układu. Całość jest sumą części, czymś więcej niż zbiorem śmiałych pociągnięć pędzlem. (Janusz Zagrodzki)

Stefan Gierowski urodził się w 1925 roku w Częstochowie. W latach 1945-1948 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowniach Zbigniewa Pronaszki i Karola Frycza oraz równolegle historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1949 roku zamieszkał w Warszawie. W latach 1956-1961 współpracował z Galerią Krzywe Koło. Od 1962 do 1996 roku prowadził działalność dydaktyczną
na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa,
a w 1983 roku został wybrany na rektora-elekta, nie uzyskując aprobaty władz stanu wojennego.
Trzy lata później otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Dał się poznać, jako wybitny pedagog. Jego pracownia, z której wywodzi się wielu znakomitych malarzy, charakteryzowała się wyjątkowym intelektualnym klimatem. W latach osiemdziesiątych związany był z kręgiem „kultury niezależnej”.
Był członkiem Komitetu Organizacyjnego Kongresu Kultury Polskiej.

Uprawiał początkowo malarstwo figuratywne. W latach pięćdziesiątych wybiera jednak kierunek abstrakcyjny, który staje się głównym obszarem jego zainteresowań. Maluje abstrakcje typu informel, inspirowany sztuką postkonstruktywistyczną, choć nie da się jego obrazów w pełni zakwalifikować
do któregoś z tych stylów. Określa się go również mianem kontynuatora szkoły koloryzmu, dzięki wyszukanej grze faktur i kolorów. Najtrafniej jego twórczość scharakteryzował krytyk sztuki Aleksander Wojciechowski, nazywając ją „abstrakcją autonomiczną”. Swoje prace artysta nazywa „Obrazami”
i numeruje cyframi rzymskimi.

W latach sześćdziesiątych przybliżył się do kierunków wizualistycznych, widocznie kierując się
ku geometrycznej budowie obrazu. Zaczął przemawiać bardziej uproszczonym językiem, zawęził gamę kolorystyczną, a akcenty barwne rozkładał na krawędziach płótna. Obrazy stają się dynamiczne, budowane są rytmem linii prostych, kolistych lub eliptycznych, nakładających się na stopniowanie natężeń barwnych.

W latach siedemdziesiątych natomiast większą uwagę poświęcał wzajemnemu oddziaływaniu
pól barwnych. Porządkuje kompozycje płótna prawie wyłącznie gradacjami barwnymi, początkowo stosując pointylizm, a później przeciwstawiając sobie duże płaszczyzny o odmiennych tonacjach.

Lata osiemdziesiąte cechuje bardziej subiektywna, a nawet duchowa ekspresja malarska. Powstaje wtedy cykl „Malowanie Dziesięciorga Przykazań”. Są to barwne obrazy, pełne wibrujących plamek,
o kolorystyce czystej i dźwięcznej. W harmonię płócien artysta wkomponował gdzieniegdzie wyraźny dysonans, który w malarski sposób zdaje się symbolizować grzech. Za ten cykl Stefan Gierowski otrzymał w 1989 roku Nagrodę Komitetu Kultury Niezależnej „Solidarność.

Na początku lat dziewięćdziesiątych jego twórczość doceniło najmłodsze pokolenie artystów i krytyków. „Zauważyłem dość późno – komentuje Jan Michalski – iż lata osiemdziesiąte pozwoliły Gierowskiemu wypowiadać się w sposób bardziej subiektywny, by nie rzec, duchowy. (…) Moje ‘apagoge’ uzupełniło odkrycie jego dawnych prac – dopiero teraz zobaczyłem, że są po prostu cenne, że mają właściwy ciężar”. W najnowszych pracach artysta operuje podstawowymi kształtami geometrycznymi
i intensywnymi kolorami.

Stefan Gierowski jest laureatem Nagrody im. Jana Cybisa przyznawanej za całokształt twórczości (1980) oraz Nagrody im. Kazimierza Ostrowskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie malarstwa (2005).
W 2005 roku odznaczony został Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

Gierowski zachęca do kreatywnego aktu widzenia, sugeruje przekroczenie granicy malarskiej realności, zaprasza do środka, do pełnej identyfikacji z przestrzenią barwną, do odnalezienia we wnętrzu samego siebie. Podróż w głąb obrazu, dotyk materii, jej gęstość, której towarzyszy światło przenikające poprzez unoszące się swobodnie drobiny koloru, staje się treścią barwnych opowiadań o radości życia, zagrożeniach, świetlistych sferach, pomarańczowym deszczu czy zielonych mgłach. (Janusz Zagrodzki)

Myśl o określeniu osobistego zapisu, alternatywnego sposobu przekazywania własnych odczuć, towarzyszy działaniom wielu twórców, ale tylko nielicznym, wśród których znalazł się Stefan Gierowski, udało się nadać jej przekonującą formę wizualną, tak, aby mogła zaistnieć, dowieść słuszności wyboru, trwać w naszej świadomości… (Janusz Zagrodzki)

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia„ 2014

Jerzy Maksymiuk – wyjątkowy pod względem wszechstronności muzycznych kompetencji polski dyrygent i kompozytor. Założyciel i wieloletni dyrektor Polskiej Orkiestry Kameralnej, którą doprowadził na szczyty perfekcji wykonawczej. Charyzmatyczny i niekonwencjonalny, wciąż wzbogacający swym talentem i entuzjazmem polską kulturę.

Urodził się w 1936 r. w Grodnie. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, gdzie uzyskał trzy dyplomy: z kompozycji (1962) u Piotra Perkowskiego, pianistyki (1964) w klasie Jerzego Lefelda oraz dyrygentury (1969) pod kierunkiem Bogusława Madeya. Otrzymywał nagrody w ogólnopolskich konkursach we wszystkich trzech muzycznych specjalnościach.

Na początku lat 70. był dyrygentem w Teatrze Wielkim w Warszawie, który porzucił dla Warszawskiej Opery Kameralnej. Z orkiestry WOK wyłonił młodych muzyków i utworzył w 1972 r. Polską Orkiestrę Kameralną. Wkrótce wielu krytyków uznało ją za jedną z najlepszych orkiestr na świecie. Kierował nią przez dziesięć lat, koncertując na całym świecie w: Carnegie Hall, London Proms, Wiener Ferein i oczywiście w Polsce. Sukcesy odniesione podczas pierwszego tournée w 1977 r. zaowocowały kontraktem na nagrania płytowe w firmie EMI i licznymi występami z orkiestrami brytyjskimi. W 1984 r. została przekształcona w orkiestrę Sinfonia Varsovia. Maestro doprowadził orkiestrę na szczyty perfekcji wykonawczej i nadał jej niepowtarzalną indywidualność artystyczną. Zaproponował nową jakość stylistyczną i brzmieniową. Szczególną uwagę zwrócił na artykulację, przez co brzmienie orkiestry radykalnie odświeżył, nadał mu nadzwyczajną ruchliwość, przejrzystość i plastyczność. Zindywidualizował brzmienie zespołu: każdy instrument był w obrazie dźwiękowym ważny i miał swoją rolę do spełnienia. Zerwał z tradycyjnym frazowaniem wykształconym w epoce romantyzmu, zrewolucjonizował dynamikę. A przede wszystkim zaszokował szybkimi tempami, które doprowadził do granic możliwości. (Małgorzata Kosińska)

W 1973 r. Jerzy Maksymiuk podjął też współpracę z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia, a w latach 1975-77 stanął na jej czele jako pierwszy dyrygent i kierownik artystyczny. Lata 1983-91 to okres owocnego szefowania BBC Scottish Symphony Orchestra, wielu koncertów i tournée z tym zespołem. W 1990 r. debiutował na koncertach BBC Proms w Royal Albert Hall w Londynie. Podjął też współpracę z English National Opera. Na swym koncie ma koncerty z tak znanymi orkiestrami jak: London Symphony Orchestra, London Philharmonic Orchestra, Philharmonia Orchestra, Orchestre National de France, Tokyo Metropolitan Symphony Orchestra. Koncertował też w kraju, często z wyróżnianą przez siebie Sinfonią Varsovią.

Nagrał około 100 płyt, spośród których wiele uhonorowanych zostało prestiżowymi nagrodami, m.in.: Wiener Floeten Uhr za interpretacje Mozarta z Polską Orkiestrą Kameralną (1982), Gramophone Award za „Best Concerto of the Year” (1992), Hyperionu za koncerty fortepianowe Medtnera. W Polsce wielokrotnie jego nagrania zdobywały „Fryderyka”, m.in. za nagrane z Sinfonią Varsovią albumy: „Witold Lutosławski”, z muzyką Henryka Mikołaja Góreckiego oraz „Karłowicz”.

Maestro zawsze propagował muzykę współczesną. Jest jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej. Brał m.in. udział w „Warszawskiej Jesieni” (dwie nagrody „Orfeusza”), a w różnych krajach dokonał prawykonań ok. 200 współczesnych utworów. W uznaniu tych zasług Strathclyde University w Glasgow uhonorował go tytułem Doktor off the Letters, a Elgar Society przyznało mu prestiżowy złoty medal za popularyzowanie muzyki Edwarda Elgara.

Jerzy Maksymiuk jest także kompozytorem. W swoim dorobku muzycznym posiada kompozycje symfoniczne, kameralne, balet, pieśni i muzykę filmową. Z tych kompozycji najbardziej ceni „Expront”, z muzyki filmowej – napisaną do „Sanatorium pod Klepsydrą” Wojciecha Hasa. W ostatnich latach, obfitujących w kompozycje, powstały m.in.: „A lonely Star over Be’er-Sheva” – utwór na kwintet, „Vivaldi w Bostonie” na orkiestrę smyczkową i kwartet smyczkowy, „Liście gdzieniegdzie spadające” na orkiestrę, klarnet i sopran. Skomponował też muzykę do niemego filmu „Mania” z Polą Negri, wykonywaną w 2012 r. na żywo wraz z prezentacją filmu w Londynie, Madrycie, Paryżu, Kijowie, Berlinie i Warszawie.

Maestro został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Medalem „Gloria Artis”. Polskie Radio uhonorowało go Brylantową Batutą. Szczyci się także SuperWiktorem.

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2013

Julia Hartwig – wybitna poetka oraz tłumaczka literatury francuskiej i anglojęzycznej. Pisarka wszechstronna – autorka reportaży, książek dla dzieci, słuchowisk radiowych, monografii, ale przede wszystkim wielka dama polskiej poezji.

Urodziła się 1921 roku w Lublinie. Maturę zdała w 1939 roku. Podczas II wojny światowej była łączniczką AK, uczestniczką podziemnego życia kulturalnego. Studiowała polonistykę i romanistykę na Tajnym Uniwersytecie Warszawskim (1942-1944), później Uniwersytecie Warszawskim (1946) oraz Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1947-50 przebywała we Francji, gdzie była stypendystką rządu francuskiego i urzędniczką w dziale kulturalnym Ambasady Polskiej w Paryżu. Po powrocie z Francji zamieszkała w Warszawie i pisała słuchowiska dla Polskiego Radia. W 1970 roku, razem z mężem Arturem Międzyrzeckim, wyjechała do USA, aby uczestniczyć w International Writing Program, a następnie wykładać literaturę polską na amerykańskich uniwersytetach Drake w Iowa i nowojorskim Stony Brook. Prowadziła też wykłady na Uniwersytecie Ottawskim (1971) i Carleton (1973) w Kanadzie. W 1976 roku była sygnatariuszką „Memoriału 101” – wystąpienia polskich intelektualistów przeciwko zmianom konstytucji PRL. W 1979 roku ponownie przebywała w USA na zaproszenie Departamentu Stanu.

Swój pierwszy wiersz „W słońce” opublikowała w 1936 roku w gazetce szkolnej. Zadebiutowała w 1956 roku zbiorem wierszy „Pożegnanie”. Jej poezja i artykuły ukazywały się w: „Odrodzeniu”, „Nowej Kulturze”, „Świecie”, „Nowych Książkach”, „Poezji”, „Tygodniku Powszechnym”, „Twórczości”, „Kresach”, „NaGłos”, „Zeszytach Literackich”, „Odrze”, „Więzi”, „Kwartalniku Artystycznym”. Ostatnio wydała „Jasne niejasne” (2009), „Wiersze wybrane” (2010), „Gorzkie żale” i „Dziennik” (2011) oraz tomy korespondencji ze Zbigniewem Herbertem, Czesławem Miłoszem i Jerzym Turowiczem (2012). Jej utwory były tłumaczone na francuski, angielski, niemiecki, włoski, rosyjski, grecki, węgierski, fiński, litewski, serbski, holenderski i flamandzki.

Julia Hartwig jest również cenioną tłumaczką. Przełożyła na język polski twórczość takich pisarzy jak: Guillaume Apollinaire, Allen Ginsberg, Max Jacob, Blaise Cendrars, Pierre Reverdy, Marianne Moore czy William Carlos Williams. Wspólnie z Arturem Międzyrzeckim wydała „Antologię poezji amerykańskiej”. W jej wyborze i przekładach ukazała się pierwsza w Polsce antologia poetek amerykańskich „Dzikie brzoskwinie” (2004) oraz zbiór próz Henri Michaux „Seans z workiem” (2004).

Była członkiem Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN-Clubu, NSZZ „Solidarność” (1986-91, członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie), Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 2008 roku jest przewodniczącą jury Nagrody Mediów Publicznych w dziedzinie literatury pięknej „Cogito”. Poetka doczekała się dwóch filmów dokumentalnych o sobie – w 1995 roku „Julia Hartwig” w reżyserii Adama Kulika i w roku 2003 „Ułamki codzienności. Julia Hartwig” (scenariusz i realizacja: Elżbieta Rottermund). Jest honorowym obywatelem Lublina oraz laureatką Nagrody „Kamień”, przyznawanej podczas Lubelskiego Festiwalu „Miasto Poezji”. Otrzymała liczne nagrody, m.in.: Nagroda ZAiKS (1976), Nagroda Fondation d’Hautvilliers „Prix de Traduction” (Francja, 1978), Nagroda Polskiego PEN Clubu (1979, 1997), Nagroda Literacka im. Jurzykowskiego (USA, 1981), Thornton Wilder Prize (USA, 1986), Nagroda im. Georga Trakla (Austria, 1991), Nagroda Ministra Kultury za całokształt twórczości (2001), Nagroda Fundacji Władysława i Nelli Turzańskich (2004), Nagroda Wielka Fundacji Kultury, Nagroda Polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego (2009). Czterokrotnie nominowana do Nagrody Literackiej Nike.

Ktoś powiedział, że wiersz liryczny jest cząstką autobiografii, nawet jeżeli nic w nim nie ma z wyznań. Wiersze Julii Hartwig nie umiem czytać inaczej niż układając z nich autobiograficzną powieść. Osobą, która opowiada, jest kobieta z polskiej inteligencji, mająca za sobą doświadczenia lat wojny, dużo podróżująca, o znacznej wiedzy o sztuce, wyposażona w znajomość obcych języków, zadomowiona w trzech miastach: Warszawie, Paryżu i Nowym Jorku. Osoba ta jest też poetką, szukając określenia, wybrałbym przymiotnik: wykwintną. (Czesław Miłosz).

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2012

Andrzej Łapicki – aktor teatralny i filmowy, reżyser, pedagog, działacz społeczny

Trudno wyobrazić sobie polski teatr i polską kinematografię bez Niego. Zagrał ponad 200 ról w teatrze, filmie i telewizji, wyreżyserował przeszło 100 przedstawień. Obrońca tradycji, mistrz słowa i wielki artysta, którego kilkudziesięcioletnia obecność na scenach Warszawy zostawiła trwały ślad w historii polskiego teatru.

Urodził się 11 listopada 1924 r. w Rydze, ale przez prawie całe życie związany był z Warszawą. Uczestniczył w powstaniu warszawskim. Maturę zrobił w 1942 r. w ramach tajnego nauczania, a następnie kontynuował naukę w konspiracyjnym Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej. Brał również

udział w podziemnych przedstawieniach teatralnych. Dyplom uzyskał tuż po II wojnie światowej w Łodzi u Aleksandra Zelwerowicza. I tu, w Teatrze Wojska Polskiego, zadebiutował rolą Staszka w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. Od roku 1949 związał swoje zawodowe życie z teatrami stołecznymi: Współczesnym, Dramatycznym, Narodowym i Polskim. W każdym z tych zespołów należał do grona najważniejszych aktorów. W latach 1995-99 pełnił także funkcję dyrektora artystycznego Teatru Polskiego. Najwięcej postaci zagrał jednak w Teatrze Polskiego Radia.

Aktorstwo Łapickiego to kolejne metamorfozy w stylu gry. Najpierw aparycja i osobisty urok „przypisały” go do ról młodych amantów. Potem był czas szwarccharakterów i wrogów klasowych, bo w socrealizmie postaci pozytywne obowiązywał inny kanon urody i kultury osobistej. Później nastąpiły okresy ironicznego dystansu wobec granych postaci, maestrii sztuki scenicznej konwersacji. Najważniejsza przemiana dokonała się w połowie lat 60. – aktor stał się wyrazicielem przeżyć, niepokojów i klęsk polskiego inteligenta „pokolenia Kolumbów” („Jezioro Bodeńskie” w Teatrze TV, „Sposób bycia” w Teatrze STS, film „Salto”). Suma tych doświadczeń i stale doskonalona perfekcja warsztatowa, dały syntezę – kunszt wielkiego mistrza sceny. W odbiorze widzów osiągnął to, co staje się udziałem tylko wybranych – wiarygodność.

W 1957 r. debiutował jako reżyser w „Uśmiechu Giocondy” Aldousa Huxleya, w warszawskim Teatrze Współczesnym. Zdecydował się na reżyserię (dyplom uzyskał w 1964 r.), bo – jak sam powtarzał – zrozumiał, że aktorstwo jest zawodem podporządkowanym. Jego inscenizacje były zawsze dyskretne, oparte na szacunku do literatury i aktora. Wystawiał przede wszystkim tak zwaną „małą klasykę”, na początku na Scenie Kameralnej Teatru Współczesnego, później w Teatrze Polskim. Wprowadził na nowo Fredrę na nasze sceny, ucząc słuchania i rozumienia wiersza.

W filmie Andrzej Łapicki zaczynał epizodyczną rolą w „Zakazanych piosenkach” Leonarda Buczkowskiego (1946). Mistrzowskie kreacje stworzył w filmach Tadeusza Konwickiego „Salto” i „Jak daleko stąd, jak blisko”. W latach 60. i 70. stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych twarzy polskiego ekranu, przyjmując role w filmach Andrzeja Wajdy, Jana Rybkowskiego, Tadeusza Konwickiego i Krzysztofa Zanussiego. Doskonale pamiętamy Laureata z takich filmów jak: „Wszystko na sprzedaż”, „Wesele”, „Pan Tadeusz” czy z serialu „Przygody pana Michała”.

Ważnym wątkiem biografii Andrzeja Łapickiego była pedagogika teatralna. Od 1953 r. wykładał w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, w latach 1970-81 był dziekanem Wydziału Aktorskiego. W roku 1981, w pierwszych demokratycznych wyborach, został wybrany rektorem na jedną z najtrudniejszych – przypadającą na okres stanu wojennego – kadencji w historii wyższego szkolnictwa w Polsce. Uczelnią kierował jeszcze przez kolejną kadencję, a następnie w latach 1993-96. Dzięki Jego staraniom warszawska PWST uzyskała w 1996 r. status Akademii Teatralnej.

Andrzej Łapicki był niekwestionowanym autorytetem środowiska teatralnego. Od początku lat 80. działał w opozycji demokratycznej, należał do „Solidarności”. W latach 1989-91 był posłem na Sejm RP, a w latach 1989-96 prezesem ZASP-u.

Otrzymał wiele nagród za role teatralne i reżyserię. W 1994 r. wyróżniony został Super Wiktorem oraz Nagrodą Specjalną pisma „Teatr” za całokształt twórczości artystycznej. Odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1995) i Złotym Medalem Gloria Artis – Zasłużony Kulturze (2005).

Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida „Dzieło życia” jest ostatnią nagrodą przyznaną Mu za życia. Bardzo ucieszyło Go to wyróżnienie. Odszedł, nie doczekawszy uroczystego momentu wręczenia.

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2011

Wiesław Michnikowski (ur. w 1922 r.) – jednym z najbardziej rozpoznawalnych, a zarazem najskromniejszych ludzi sceny ostatniego stulecia.

Wiesław Michnikowski urodził się w Warszawie. W 1946 r. ukończył Szkołę Dramatyczną im. Karola Borowskiego w Lublinie, pierwszą po wojnie wyższą szkołę teatralną (pierwotnie nosiła nazwę Studia Dramatycznego). Trafił do niej jeszcze w trakcie pełnienia służby wojskowej. Po studiach grał w lubelskich teatrach, ale wkrótce wrócił do stolicy. Tu otrzymał angaż w Teatrze Komedia i Teatrze Polskim. W tym samym czasie (1950 r.) zadebiutował w filmie Leonarda Buczkowskiego „Pierwszy start”.

W swoich wypowiedziach często podkreśla, że u progu kariery aktorskiej miał szczęście zetknąć się z prawdziwymi gwiazdami przedwojennego kina – Aleksandrem Żabczyńskim czy Antonim Fertnerem.

Ukochanym teatrem Laureata, z którym związany był przez większość życia artystycznego, był Teatr Współczesny. Jego wieloletni dyrektor, Erwin Axer, tak mówił o młodym Michnikowskim: „Niewysoki, pełen słodyczy, chowa się przed wzrokiem obcych, ciemne oczy spoglądają z wyrzutem, a przy tym to chłopiec czysty i niewinny”. Obsadzał go we wszystkich sztukach Mrożka, poczynając od „Tanga” (w 1965 r.), a kończąc na „Wdowach” (w 1992 r.). Erwin Axer uważał, że Michnikowski „narodził się dla Mrożka”.

Laureat stworzył wiele innych znakomitych kreacji, zarówno w repertuarze klasycznym, jak i współczesnym. Również filmowych. Niestety twórcy filmowi nie potrafili w pełni wykorzystać jego talentu. Zagrał jednak wiele ról charakterystycznych m.in. w: ”Pierwszym starcie” L. Buczkowskiego, ”Godzinach nadziei” J. Rybkowskiego, ”150 na godzinę” W. Jakubowskiej, ”Gangsterach i filantropach” J. Hoffmana i E. Skórzewskiego, ”Warszawskiej Syrenie” T. Makarczyńskiego, ”Małżeństwie z rozsądku” i „Żonie dla Australijczyka” St. Barei, ”Hydrozagadce” A. Kondratiuka, ”Piekle i niebie” St. Różewicza, ”Upale” K. Kutza , ”Hallo, Szpicbródka” J. Gruzy czy obrazie ”Sześć dni z życia emeryta” E. Dziewońskiego. Dzisiejsze pokolenie z pewnością pamięta postać Jej Ekscelencji z „Seksmisji” J. Machulskiego i głos Papy Smerfa.

Mistrz piosenki aktorskiej, skeczu i monologu, człowiek o ogromnym uroku osobistym i poczuciu humoru doskonale realizował się na scenach kabaretowych, m.in. w kabarecie „Iluzjon” czy „Dudek”.

Występował też w radiowym „Podwieczorku przy mikrofonie”. Prawdziwą sławę przyniosły mu występy w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów. Piosenki „Wesołe jest życie staruszka”, „Addio pomidory” śpiewała cała Polska. Do dziś, jak mówi, pamięta teksty tamtych skeczów i piosenek.

Za swoją działalność artystyczną został uhonorowany szeregiem nagród: Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji (w latach 1961 i 1979), Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie teatru (1981 i 2001), Teatru Polskiego Radia „Splendor Splendorów” za kreacje radiowe (2006), nagrodą „Złotych Spinek” wręczoną podczas uroczystości „Telekamery 2003”, Medalem Osterwy z okazji 50-lecia pracy scenicznej (1996) oraz Nagrodą za Całokształt Twórczości na 8. Festiwalu Dobrego Humoru w Gdańsku (2007). W 1979 r. został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Wiesio to jest facet, który wszystko umie, bo ma w sobie syntezę prawdy. Poza tym to fantastyczny kolega i prawdziwy, przedwojenny inteligent. (Edward Dziewoński)

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2010

Antoni Wit (ur. w 1944) – dyrygent, dyrektor Filharmonii Narodowej w Warszawie

Antoni Wit urodził się w 1944 roku w Krakowie. Tu, w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej, studiował Dyrygenturę u Henryka Czyża i Kompozycję u Krzysztofa Pendereckiego, równocześnie kończąc Wydział Prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia muzyczne pogłębiał w Paryżu u Nadii Boulanger, najważniejszej postaci w dziedzinie pedagogiki muzycznej XX wieku.

Drzwi do międzynarodowej kariery otworzyło artyście zdobycie II Nagrody na Międzynarodowym Konkursie Dyrygenckim im. Herberta von Karajana w Berlinie w 1971 roku. Dziś znajduje się w ścisłym gronie najwybitniejszych dyrygentów Europy.

Od blisko dekady Maestro związany jest z Mazowszem, piastując dwie ważne funkcję – Dyrektora naczelnego i artystycznego Filharmonii Narodowej oraz wykładowcy na Uniwersytecie Muzycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Jego studenci zdobywają najwyższe laury na polskich i międzynarodowych konkursach muzycznych i doskonale dają sobie radę na światowym „rynku dyrygenckim”.

Zanim osiadł na Mazowszu kierował zespołami: Filharmonii Pomorskiej, Orkiestry i Chóru Polskiego Radia i TV w Krakowie, Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach, Orquesta Filarmónica de Gran Canaria. Wszystkie pod jego batutą odniosły ogromne sukcesy podczas licznych tournée, występując w znaczących ośrodkach muzycznych świata. Przygotował setki niezwykle wartościowych koncertów, spośród których większość zasługuje na miano prawdziwych kreacji artystycznych.

Laureat, wraz z zespołem Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach (wiodącą polską orkiestrą, istniejącą od 1935 r.) rozpoczął regularne nagrania płyt, rejestrowane koncerty telewizyjne, nagrania muzyki filmowej. Artysta dokonał wielu światowych prawykonań dzieł, m.in. Krzysztofa Pendereckiego („Lacrimosa”, „Agnus Dei”) czy Wojciecha Kilara (dedykowaną mu „September Symphony” oraz „Sinfonia de motu”) i wielu innych pierwszych wykonań w Polsce.

Domeną działalności Antoniego Wita jest muzyka symfoniczna, ale jako wielki artysta z łatwością odnosi sukcesy w innych dziedzinach muzyki, np. operowej. Przykładem może być wielki sukces przygotowanych przez Maestro premier „Cyrulika sewilskiego”, „Traviaty” i „Balu maskowego” dla Teatru Wielkiego, „Aidy” i „Konsula” dla teatru operowego w Malmö czy premiery „Halki”, opery wystawionej pod jego dyrekcją w Tokio i Trieście. W czerwcu 2005 roku z zespołem Filharmonii Narodowej i gościnnymi chórami nagrał VIII Symfonię Gustawa Mahlera. Płyta zyskała najwyższe oceny światowej krytyki, lokujące rejestrację tego dzieła wśród najlepszych w historii. Rok później artysta nagrał, wraz z orkiestrą Staatskapelle w Weimarze, znakomicie przyjętą w świecie płytę „Symfonia alpejska” Richarda Straussa.

Dorobek artystyczny Antoniego Wita ma wymiar historyczny – należy on do nielicznych z grona artystów na świecie, których płyty sprzedano w milionowych nakładach. Nagrał ponad sto pięćdziesiąt krążków i w łącznym nakładzie ponad 3 milionów egzemplarzy. W uznaniu za dokonania w dziedzinie fonografii otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia. Nie sposób wszystkich wymienić. Do tych najbardziej znanych należy zaliczyć Diapazon d’Or oraz Grand Prix du Disque de la Nouvelle Académie (1983) za nagranie kompletu koncertów fortepianowych Prokofiewa, sześciokrotną nominację do nagrody „Grammy”. Cztery razy otrzymał polskiego „Fryderyka”. Krytycy przyznali mu dwukrotnie „Orfeusza” za najlepsze wykonania utworów polskich, podczas Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”. Jest dyrygentem z „Diamentową Batutą”, nagrodą przyznawaną przez Polskie Radio „za wybitne kreacje artystyczne, rozsławianie muzyki polskiej w kraju i za granicą oraz przybliżanie jej milionom słuchaczy na całym świecie”. Odznaczony został również Oficerskim Krzyżem Orderu Zasługi dla Republiki Włoskiej, który otrzymał z rąk Prezydenta Włoch.

W ubiegłym roku portal muzyczny ClassicsToday wyróżnił dwie ostatnie płyty z kompletu nagrań dzieł Karola Szymanowskiego („Harnasie”, I i IV Symfonia). W opiniotwórczym brytyjskim przewodniku płytowym The Penguin Guide aż szesnaście jego nagrań uzyskało najwyższą ocenę. Prestiżowy brytyjski periodyk muzyczny „BBC Music Magazine” umieszcza dokonanie Antoniego Wita (płyta „Symfonia alpejska” Richarda Straussa) „w lidze Karajana”, doceniając dyrygenta za wielką wrażliwość i niuanse interpretacyjne. Maestro w styczniu tego roku otrzymał nagrodę Fundacji im. K. Szymanowskiego „za wybitne kreacje artystyczne rozsławiające muzykę Karola Szymanowskiego w kraju i na świecie”, a zwłaszcza nagrania dzieł symfonicznych i wokalno-orkiestrowych tego kompozytora.

Kiedy staję przed orkiestrą, zwłaszcza po raz pierwszy, staram się wzbudzić zaufanie do tego, co robię, pokazać, że znam się na rzeczy, że utwory, które gramy są mi bliskie czy wręcz je kocham. (Antoni Wit)

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2009

Danuta Szaflarska (ur. w 1915 r.) – aktorka teatralna i filmowa

Tuż przed wybuchem wojny ukończyła słynny Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej. Grała całą okupację w Teatrze Polskim w Wilnie, a następnie w teatrze podziemnym i w teatrze frontowym AK. Potem były – Teatr Stary w Krakowie i Kameralny w Łodzi, który wraz z zespołem Erwina Axera, przeniósł się do Warszawy i zaistniał jako Teatr Współczesny. Następnie występowała w Teatrze Narodowym, a w latach 1966-85 na scenie Teatru Dramatycznego. Od lat gościnnie występuje, do dziś, na scenach niemal wszystkich teatrów warszawskich.

Gra zazwyczaj kobiety z „krwi i kości”, pełne życia, energii, emanujące kobiecością. Znakomicie czuje się zarówno w kostiumie z epoki, jak i w rolach współczesnych, w rolach komediowych i dramatycznych. Jej wszechstronność jest bezdyskusyjna. Ma na swoim koncie również role filmowe.

Danuta Szaflarska została pierwszą powojenną gwiazdą polskiego filmu, piękną i pełną wdzięku. Popularność przyniosły jej takie filmy jak „Zakazane piosenki” i „Skarb”. Od lat 60. jest stale obecna w polskich filmach, m.in. w tak znanych jak „Pan samochodzik i templariusze” czy „Dolina Issy”. Mimo upływu czasu jest wciąż czynna, niebywale pracowita. Ostatni sukces – film Doroty Kędzierzawskiej „Pora umierać” (2007 r.), w którym zagrała główną rolę, jest dowodem nieprzemijającego piękna postaci tej aktorki. Stworzyła w nim prawdziwą filmową kreację i za tę popisową rolę otrzymała nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Aktorka lubi naturalność i bezpośredniość, nie zamierza – jak sama twierdzi – tuszować swego sędziwego wieku. Nie zamierza również rezygnować z aktywności zawodowej, czego dowodem są ostatnie role teatralne i sukcesy filmowe.

Danusia zawsze była otwarta na życie. Ale dziś widać, że kiedy zajmuje się teatrem, to jest w tym cała prawda. Każda jej rola błyszczy jak kryształ. Praca z nią należy do największych przyjemności reżysera. Ona jest tym kamertonem, który pozwoli oceniać czystość gry całej orkiestry. (Erwin Axer)

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2008

Erwin Axer – reżyser, eseista, pedagog, założyciel i dyrektor Teatru Współczesnego w Warszawie. Postać nietuzinkowa, której wpływ na jakość polskiej sztuki teatralnej jest nieoceniony.

„Nie ma historii teatru bez Axera i Axer bez sceny także nie mógłby istnieć”. Urodzony w 1917 roku w Wiedniu, dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie. Ukończył Wydział Sztuki Reżyserskiej w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie pod kierunkiem Leona Schillera w 1939 roku.

Debiutował jednoaktówką O’Neilla „Księżyc nad Karybami” na scenie Teatru Narodowego. Przed wojną zdążył jeszcze na tej scenie przygotować operę „Nędza uszczęśliwiona” Kamieńskiego, „Zwiastowanie” Claudela i „Pannę Julię” Strindberga. Przez pierwsze dwa lata wojny pracował jako reżyser i aktor w Polskim Teatrze Dramatycznym we Lwowie, przez dwa następne jako ślusarz. W 1942 roku, po aresztowaniu ojca, znanego adwokata, zamieszkał w Warszawie. Wziął udział w Powstaniu Warszawskim, a po jego zakończeniu, jako jeniec wojenny, trafił do stalagu, skąd został wysłany do kamieniołomów w górach Harzu.

Po wojnie objął dyrekcję Teatru Kameralnego Domu Żołnierza w Łodzi, przemianowanego, po przeniesieniu do Warszawy w 1949 roku, na Teatr Współczesny. Kierował nim do 1981 roku.

Od samego początku kariery reżyserskiej Laureat zawsze szanował publiczność. Starał się, by poziom wystawianych sztuk nie obrażał godności ani widzów, ani artystów, nawet w czasach stalinowskich, gdy z trudem trzeba było godzić się na kompromisy.

Po okresie socrealizmu wreszcie mógł powrócić do swoich zainteresowań. Wystawiał dramaty współczesne, ale również klasykę, m.in. „Kordiana” Juliusza Słowackiego, „Marię Stuart” Schillera, „Ifigenię w Taurydzie” Goethego. Teatr Współczesny zaproszono z „Kordianem” do Paryża. Na widowni zasiadł cały rząd Rzeczpospolitej na Uchodźstwie, a postacią centralną był generał Anders.

Teatr Współczesny, przez blisko 30 lat kierowany przez Erwina Axera, należy do nielicznych teatrów w Polsce od początku utrzymujących wysoki poziom artystyczny. W latach 60. i 70. stał się ulubioną sceną warszawskiej inteligencji, do dziś skupiającą wokół siebie wierną publiczność. Teatr ceniono za dobry smak, powściągliwą inscenizację, wierność literze dramatu, wartościowy repertuar i aktorskie rzemiosło. Był „oknem na świat”, prezentując najciekawsze dzieła nowej dramaturgii europejskiej i amerykańskiej. Każda premiera była wydarzeniem, a reżyserowali w nim, m.in.: Aleksander Bardini, Jerzy Kreczmar i oczywiście Laureat. Najsłynniejszymi i najważniejszymi osiągnięciami Jego reżyserii pozostaną – „Kariera Arturo Ui” (1962) Brechta z niepokojącą, groteskową rolą Łomnickiego, „Trzy siostry” Czechowa oraz legendarny spektakl „Tango” Sławomira Mrożka. Erwin Axer chętnie reżyserował Mrożka, „odnajdując w jego sztukach charakterystyczną dla siebie postawę intelektualną, sceptyczną i konsekwentną wobec absurdów historii i nowoczesnej kultury” – pisał Rafał Węgrzyniak. Z Mrożkiem prowadził też przez 40 lat ożywioną korespondencję.

Repertuar dobierany przez Erwina Axera opierał się na ambitnych, wymagających tekstach. Dzięki temu polska publiczność poznała dzieła i nazwiska takich zachodnich autorów jak: Wilder, Dürrenmatt, Frisch, Bond, Ionesco, Bernhard, Pinter. Laureat reżyserował często również za granicą, m.in. w: Amsterdamie, Berlinie, Düsseldorfie, Hamburgu, Leningradzie, Monachium, Nowym Jorku, Wiedniu czy Zurychu.

Jako reżyser słynął z niezwykłego wyczucia detali – jedną uwagą na temat ustawienia rąk, rekwizytu czy siły głosu potrafił zmienić sens roli i spektaklu. Teatr Axera nigdy nie był krzykliwy, medialny, podobnie jak jego reżyseria, której silną stroną było aktorstwo – nie nazbyt ekspresyjne, raczej pozwalające domyślać się wielorakich namiętności. Skupiał się przede wszystkim na sednie problemu zawartego w sztuce, na oddaniu tego, co odnajdywał między słowami. Nie stosował spektakularnych efektów specjalnych. Przeciwstawiał się widowiskowej wizji teatru monumentalnego.

Laureat przez 30 lat był pedagogiem, wykładowcą w warszawskiej PWST. Ukształtował kilkudziesięciu aktorów, kilkunastu reżyserów i wychował całe zastępy widzów. Do dziś, choć wycofał się z pracy reżysera, nadal wpływa na rzeczywistość teatralną poprzez swoje publikacje – szkice, eseje, a przede wszystkim kolejne tomy wspomnień „Ćwiczenia z pamięci”, w których utrwala obraz minionego świata. Tak zostaje zachowana ciągłość kulturowa, stąd bierze się tradycja i poczucie tożsamości narodowej.

Czas, w jakim żył, nie szczędził doświadczeń Laureatowi, a mimo to w jednym z wywiadów powiedział

…jestem zadowolony ze swojego życia. To duże szczęście, jeżeli człowiek może robić to, na co ma ochotę, jeżeli do tego otaczają go koledzy, których lubi i ceni.

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2007

Jan Ekier (ur. 1913 r.) – wybitna postać życia muzycznego naszego kraju ostatniego półwiecza – pianista, pedagog, kompozytor, muzykolog, redaktor naczelny Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina.

Nagrodzony za wieloletnią pracę twórczą i wkład, jaki wniósł do naszej spuścizny narodowej.

Jan Ekier urodził się 29 sierpnia 1913 roku w rodzinie muzyków: ojciec był kompozytorem muzyki tanecznej i teatralnej, siostra – pianistką i pedagogiem. Grał od najmłodszych lat. W 1932 roku rozpoczął studia muzyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim i kontynuował je w Konserwatorium Warszawskim na dwóch kierunkach: w klasie fortepianu u Zbigniewa Drzewickiego i kompozycji u Kazimierza Sikorskiego. Jego talent doceniono w 1937 r. – został jednym z laureatów III Konkursu Chopinowskiego. Zdążył odbyć pierwsze tourne artystyczne po Polsce i upowszechniać muzykę na prowincji, występując na koncertach urządzanych przez Organizację Ruchu Muzycznego. Okupacja nie przerwała Jego działalności muzycznej – koncertował podczas zakonspirowanych imprez patriotycznych, za co groziła kara śmierci.

Po zakończeniu wojny, podjął na nowo działalność artystyczną, rozwijając ją na kilku polach muzycznych: pianisty-wirtuoza, pedagoga (profesora fortepianu początkowo w Wyższej Szkole Muzycznej w Sopocie, a następnie w Warszawie), kompozytora, edytora literatury fortepianowej i badacza spuścizny Fryderyka Chopina.

Jako pianista koncertował we wszystkich filharmoniach krajowych, odbył kilka wojaży artystycznych po państwach europejskich, Ameryce Południowej i Japonii. Kilkakrotnie brał udział jako solista podczas tourne zagranicznych Orkiestry Filharmonii Narodowej w Warszawie. Wsławił się świetnymi interpretacjami obu Koncertów fortepianowych i utworów solowych Chopina, IV Symfonii koncertującej na fortepian z orkiestrą Karola Szymanowskiego, III Koncertu C-dur Prokofiewa i Koncertów Bacha. Jego grę znamionuje nienaganna technika, logika narracji muzycznej, przemyślana artykulacja, ekspresja wynikająca z treści utworu.

Jan Ekier skomponował wiele utworów muzycznych. Wśród nich są dzieła orkiestrowe (Suita góralska, Koncert fortepianowy), baletowe (Straszak, Tempo dnia), kameralne (Wariacje i fuga na kwartet smyczkowy), fortepianowe (Toccata, Kolorowe melodie, preludia, mazurki, kolędy i in.), wokalne (Pieśni walki podziemnej, Szturmówka), a także muzyka filmowa, w znacznym stopniu inspirowana folklorem polskim.

Wśród licznych zainteresowań muzycznych Jana Ekiera najważniejsza stała się działalność pedagogiczna. Przez lata cieszył się On opinią największego autorytetu pedagogicznego w zakresie gry fortepianowej w Polsce. Jako pedagog (do momentu przejścia na emeryturę w 2000 roku) wychował kilkunastu świetnych pianistów polskich i zagranicznych, studiujących w warszawskiej Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina oraz całą rzeszę muzyków korzystających z jego rozległej wiedzy, którą dzielił się na kursach mistrzowskich prowadzonych w Annecy, Hamburgu, Bonn, Kolonii, Darmstadcie, Mannheimie, Tokio i in. Wśród jego wychowanków byli również pianiści biorący udział w konkursach. Jan Ekier był jurorem kolejnych dziesięciu Konkursów Chopinowskich (od 1949 do 1995 roku) oraz kilkunastu konkursów międzynarodowych.

Z działalnością pedagogiczną wiąże się aktywność edytorska Profesora. Rozpoczął ją jako członek zespołu redakcyjnego „Biblioteki Pedagogicznej”, w której ukazywały się najpopularniejsze pozycje światowej literatury fortepianowej z przeznaczeniem do użytku w szkołach. W opracowaniach krytyczno-wykonawczych Jana Ekiera ukazały się drukiem dzieła Bacha (Inwencje, Suity francuskie, Suity angielskie, Koncert włoski, Fantazja chromatyczna) oraz kilkanaście zeszytów zawierających utwory fortepianowe kompozytorów polskich i obcych.

Od blisko pięćdziesięciu lat Jan Ekier jest redaktorem naczelnym Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina. Często podkreśla w swoich wypowiedziach, że troską redaktorów i edytorów Wydania Narodowego było, aby muzyka Chopina także i dziś wykonywana była zgodnie z jego zapisem, w oparciu o najbardziej wiarygodne źródła. Chopin był niezwykle wyczulony, jeśli chodzi o ścisłe odczytywanie zapisu jego kompozycji przez współczesnych mu pianistów, zwracał na to uwagę nawet Lisztowi. Wydanie to cieszy się wielkim uznaniem całego świata muzycznego, podkreśla znaczenie polskiej muzyki w Zjednoczonej Europie, jak również stanowi najlepszą wizytówkę dla polskiej kultury na świecie. W pełni zasługuje na miano pomnikowego wydawnictwa.

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2006

Tadeusz Konwicki (ur. 1926 r.) – wybitny polski pisarz, reżyser, scenarzysta

Nagrodzony za wieloletnią pracę twórczą i wkład jaki wniósł do naszej spuścizny narodowej

Tadeusz Konwicki urodził się w 1926 roku w Nowej Wilejce, miejscowości położonej w pobliżu Wilna. Do szkoły uczęszczał w Wilnie, tam również zdał maturę, ale już na tajnych kompletach. Od 1944 roku, do końca wojny walczył w oddziale partyzanckim AK na Wileńszczyźnie. Po wojnie podjął studia na Wydziale Polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Swoją drogę twórczą rozpoczął jako reportażysta w tygodniku „Odrodzenie”. Wkrótce napisał swoją pierwszą powieść „Rojsty”, na publikację której czekał 8 lat. Podjął w niej temat partyzancki, opisany na podstawie własnych wojennych doświadczeń, ale niezgodnie z oczekiwaniami ówczesnej władzy.

Jak wielu, przez chwilę uwierzył w ideologię lat pięćdziesiątych – efektem pisarstwa tendencyjnego była m.in. powieść „Władza”. Szybko jednak zrozumiał swoją pomyłkę i podjął pierwsze próby prywatnych z nią porachunków.

„Dziura w niebie” to powieść, która rozpoczęła serię książek, w której pojawia się stale już w nich obecny klimat, to samo widzenie spraw ludzkich – rozpoznawalny styl twórczości.

W powieściach Tadeusza Konwickiego dostrzec można wpływ tradycji romantycznej. „Często zatarte są granice między jawą a snem, teraźniejszością a przeszłością, światem realnym i światem wyobraźni. Przedstawiana w nich życiowa filozofia jest katastroficzna, mówiąca o bezsensie istnienia, odżegnująca się od pociechy, jaką daje wiara w inny lepszy świat, a mimo to połączona z zachwytem nad urodą danego nam przełomu istnienia”.

Po podpisaniu w 1966 roku listu protestacyjnego w sprawie Leszka Kołakowskiego, Tadeusz Konwicki rozpoczął manifestację solidarności z ruchem opozycyjnym. Jego powieści, poddawane ostrej cenzurze, publikowano w drugim obiegu – w wydawnictwach „Nowa” i „Krąg”. Oficjalnie zaczęto je drukować dopiero po 1989 roku.

Nie ma w Polsce osoby, która nie słyszałaby o Tadeuszu Konwickim. Jego powieści są obowiązkowymi lekturami szkolnymi, a filmy, które reżyserował bądź pisał do nich scenariusze, przyciągały do kin tysiące widzów. Zakazane, wydawane w drugim obiegu powieści „Mała Apokalipsa” czy „Kompleks polski” były przekazywane między znajomymi, czytane z zapartym tchem.

Tadeusz Konwicki jest autorem dwudziestu powieści, tłumaczonych na wiele języków. Należą do nich m.in.: „Sennik współczesny” (1963), „Wniebowstąpienie” (1967), „Zwierzoczłekoupiór” (1968), „Nic albo nic” (1971), „Kronika wypadków miłosnych” (1974), „Kalendarz i klepsydra” (1976), „Podziemna rzeka, podziemne ptaki”(1987), „Nowy świat i okolice” (1986) czy „Czytadło” (1997).

Laureat jest również autorem scenariuszy znanych większości Polakom filmów: „Matka Joanna od aniołów”, „Faraon”, „Jowita”, „Austeria”, „Dolina Issy” czy „Kronika wypadków miłosnych”.

Pisarz–reżyser to rzadkość. Tadeusz Konwicki pierwszy film wyreżyserował w 1958 – „Ostatni dzień lata”. A potem były: „Zaduszki”, Chwila pokoju”, „Salto”, „Jak daleko stąd, jak blisko”, „Dolina Issy” oraz „Lawa” (opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza).

Laureat odcisnął trwałe piętno na literaturze i kulturze Polski powojennej. Uznawany jest za wyraziciela dążeń, postaw, nadziei i wściekłości kilku pokoleń.

 

 

 

Laureat w kategorii „Dzieło Życia” 2005

Andrzej Sadowski – scenograf

Nagroda im. Cypriana Kamila Norwida „Dzieło życia” przyznana została profesorowi Andrzejowi Sadowskiemu za wszechstronną, ponad 50-letnią twórczość w dziedzinach sztuk plastycznych, muzyki i teatru.

Jego artystyczna podróż przez wieki w scenografii wyraża się nie tylko w materialnych elementach scenograficznych, odzwierciedlającymi epoki, z których pochodzą dzieła operowe, lecz także czerpie ducha utworów, zawartego w muzyce.

Andrzej Sadowski urodził się we Lwowie w 1925 roku, ale od zawsze związany był z Warszawą – brał udział w Powstaniu Warszawskim, był członkiem Armii Krajowej. Studia rozpoczął w Krakowie, na wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych, naukę kontynuował jednak w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie podjął studia związane ze scenografią.

Profesor Andrzej Sadowski może poszczycić się wieloletnią pracą pedagogiczną w swojej Alma Mater, w której do 2000 roku piastował stanowisko kierownika Katedry Scenografii. Wykształcił pokolenia znakomitych artystów, a prace dyplomowe Jego wychowanków są bardzo wysoko oceniane tak pod względem fachowym jak i artystycznym.

Profesor Andrzej Sadowski zrealizował ponad 400 projektów scenograficznych w teatrach operowych, dramatycznych oraz telewizyjnych w kraju i za granicą. Współpracował z teatrami: warszawskimi – Teatrem Ludowym, Teatrem Dramatycznym, Teatrem Ateneum, Teatrem Wielkim – teatrami katowickimi, poznańskimi, wrocławskimi i gdańskimi, a także z zagranicznymi, w Sofi, Hanowerze, Paryżu. Projektował scenografie do znanych, różnorodnych w tematyce i nastroju dramatów – Gombrowicza, Kafki, Szekspira, Bułhakowa, Brechta, Czechowa, Fredry.

Od 40 lat współpracuje z Warszawską Operą Kameralną, tworząc dekoracje, rekwizyty i kostiumy do oper zarówno współczesnych, jak i skomponowanych przed 400 laty. Wystarczy wymienić: „Don Pascale” Dionizettiego czy ostatnio – „Antygonę” Rudzińskiego, „Eugeniusza Oniegina” Czajkowskiego. Przede wszystkim jednak zaprojektował i zrealizował oprawy plastyczne do nieomal wszystkich oper Mozarta. Jego piękne i ciekawe scenografie znają melomanii w Stanach Zjednoczonych, Europie, Japonii, a nawet w gorącym Libanie. Z Warszawską Operą Kameralną objechał bowiem cały świat.

Miał również własne wystawy indywidualne (m.in. w Slavic Center, USA, 1975 r.), brał udział w wielu ekspozycjach polskiej scenografii w kraju i za granicą. Jest laureatem wielu nagród. W 2001 roku otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Ostatnio zaktualizowano 26 września 2024 o 09:42